Florante at Laura: Saknong 37-68

37

Gaano ang awang bubugso sa dibdib

na may karamdamang maanyong tumitig,

kung ang panambita't daing ay marinig

nang mahimasmasan ang tipon ng sakit?

38

Halos buong gubat ay nasasabugan

ng dinaing-daing na lubhang malumbay,

na inuulit pa at isinisigaw

sagot sa malayo niyong alingawngaw.

39

"Ay! Laurang Poo'y bakit isinuyo

sa iba ang sintang sa aki'y pangako;

at pinagliluhan ang tapat na puso

pinaggugulan mo ng luhang tumulo?"

40

"'di sinumpaan mo sa harap ng Langit

na 'di maglililo sa aking pag-ibig?

Ipinabigay ko naman yaring dibdib,

wala sa gunita itong masasapit!"    .

41

"Katiwala ako't ang iyong kariktan,

kapilas ng langit — anaki'y matibay;

tapat ang puso mo't 'di nagunam-gunam

na ang paglililo'y nasa kagandahan."

42

"Hindi ko akalaing iyong sasayangin

maraming luha mong ginugol sa akin;

taguring madalas na ako ang giliw,

mukha ko ang lunas sa madlang hilahil."

43

"'di kung ako Poo'y utusang manggubat

ng hari mong ama sa alinmang s'yudad,

kung ginagawa mo ang aking sagisag,

dalawa mong mata'y nanalong perlas?"

44

Ang aking plumahe kung itinatahi

ng parang korales na iyong daliri,

buntung-hininga mo'y nakikiugali

sa kilos ng gintong ipinananahi."

45

"Makailan, Laurang sa aki'y iabot,

basa pa ng luha bandang isusuot;

ibinibigay mo ay naghihimutok,

takot masugatan sa pakikihamok!"

46

"Baluti't koleto'y 'di mo papayagan

madampi't malapat sa aking katawan,

kundi tingnan muna't baka may kalawang

ay nanganganib kang damit ko'y marumham."

47

"Sinisiyasat mo ang tibay at kintab

na kung sayaran man ng taga'y dumulas;

at kung malayo mang iyong minamalas,

sa gitna ng hukbo'y makilala agad."

48

"Pinahihiyasan mo ang aking turbante

ng perlas, topasyo't maningning na rubi;

bukod ang magalaw na batong d'yamante,

puno ng ngalan mong isang letrang L."

49

"Hanggang ako'y wala't nakikipaghamok,

nag-aapuhap ka ng pang-aliw-loob;

manalo man ako'y kung bagong nanasok,

nakikita mo na'y may dala pang takot."

50

"Buong panganib mo'y baka nakasugat,

'di maniniwala kung 'di masiyasat;

at kung magkagurlis ng munti sa balat,

hinuhugasan mo ng luhang nanatak."

51

"Kung ako'y mayroong kahapisang munti,

tatanungin mo na kung ano ang sanhi;

hanggang 'di malining ay idinarampi

sa mga mukha ko ang rubi mong labi."

52

"Hindi ka tutugot kung 'di natalastas,

kakapitan mo nang mabigla ang lubas;

dadalhin sa hardi't doon ihahanap

ng ikaaliw sa mga bulaklak."

53

"Iyong pipitasin ang lalong marikit,

dini sa liig ko'y kusang sasabit;

tuhog na bulaklak sadyang salit-salit,

pag-uupandin mong lumbay ko'y mapaknit."

54

"At kung ang hapis ko'y hindi masawata,

sa pilikmata mo'y dadaloy ang luha:

napasaan ngayon ang gayong aruga,

sa dala kong sakit ay 'di iapula?"

55

"Halina, Laura ko't aking kailangan

ngayon ang lingap mo nang naunang araw;

ngayon hinihingi ang iyong pagdamay —

ang abang sinta mo'y nasa kamatayan."

56

"At ngayong malaki ang aking dalita

ay 'di humahanap ng maraming luha;

sukat ang kapatak na makaapula,

kung sa may pagsintang puso mo'y magmula."

57

"Katawan ko ngayo'y siyasatin, ibig,

tingni ang sugat kong 'di gawa ng kalis;

hugasan ang dugong nanalong sa gitgit

ng kamay ko, paa't natataling liig."

58

"Halina, irog ko't ang damit ko'y tingnan,

ang hindi mo ibig dapyuhang kalawang;

kalagin ang lubid at iyong bihisan,

matinding dusa ko'y nang gumaan-gaan."

59

"Ang mga mata mo ay iyong ititig

dini sa anyo kong saklakan ng sakit,

upanding mapigil ang takbong mabilis

niring abang buhay sa ikakapatid."

60

"Wala na Laura't ikaw na nga lamang

ang makalulunas niring kahirapan;

damhin ng kamay mo ang aking katawan

at bangkay man ako'y muling mabubuhay!"

61

"Nguni, sa aba ko! Ay, sa laking hirap!

Wala na si Laura'y aking tinatawag!

Napalayu-layo't 'di na lumiliyag

ipinagkanulo ang sinta kong tapat."

62

"Sa ibang kandunga'y ipinagbiyaya

ang pusong akin na at ako'y dinaya;

buong pag-ibig ko'y ipinang-anyaya,

nilimot ang sinta't sinayang ang luha."

63

"Alin pa ang hirap na 'di na sa akin?

May kamatayan pang 'di ko daramdamin?

Ulila sa ama't sa inang nag-angkin,

walang kaibiga't nilimot ng giliw."

64

"Dusa sa puri kong kusang siniphayo,

palasong may lasong natirik sa puso;

habag sa ama ko'y tunod na tumino,

ako'y sinusunog niring panibugho."

65

"Ito'y siyang una sa lahat ng hirap,

pagdaya ni Laura ang kumakamandag;

dini sa buhay ko'y siyang nagsasadlak

sa libingang laan ng masamang palad."

66

"O, Konde Adolfo, inilapat mo man

sa akin ang hirap ng sansinukuban,

ang kabangisan mo'y pinapasalamatan,

ang puso ni Laura'y kung hindi inagaw."

67

Dito naghimutok nang kasindak-sindak

na umalingawngaw sa loob ng gubat;

tinangay ang diwa't karamdamang hawak

ng buntung-hininga't luhang lumagaslas.

68

Sa puno ng kahoy ay napayukayok,

ang liig ay supil ng lubid na gapos;

bangkay na mistula't ang kulay na burok

ng kaniyang mukha'y naging puting lubos.    

FLORANTE AT LAURA: III. Puno ng Salita: Saknong 1-36

1

Sa isang madilim, gubat na mapanglaw,

dawag na matinik ay walang pagitan,

halos naghihirap ang kay Pebong silang

dumalaw sa loob na lubhang masukal.

2

Malalaking kahoy — ang inihahandog,

pawang dalamhati, kahapisa't lungkot;

huni pa ng ibon ay nakakalunos

sa lalong matimpi't nagsasayang loob.

3

Tanang mga baging na namimilipit

sa sanga ng kahoy ay balot ng tinik;

may bulo ang bunga't nagbibigay-sakit

sa kanino pa mang sumagi't malapit.

4

Ang mga bulaklak ng natayong kahoy,

pinakapamuting nag-ungos sa dahon;

pawang kulay luksa at nakikiayon

sa nakaliliyong masangsang na amoy.

5

Karamiha'y Sipres at Higerang kutad

na ang lihim niyon ay nakakasindak;

ito'y walang bunga't daho'y malalapad

na nakadidilim sa loob ng gubat.

6

Ang mga hayop pang dito'y gumagala,

karamiha'y S'yerpe't Basilisko'y madla

Hayena't Tigreng ganid na nagsisila

ng buhay ng tao't daiging kapuwa.

7

Ito'y gubat manding sa pinto'y malapit

ng Avernong Reyno ni Plutong masungit;

ang nasasakupang lupa'y dinidilig

ng Ilog Kositong kamandag ang tubig.

8

Sa may gitna nitong mapanglaw na gubat,

may punong Higerang daho'y kulay-pupas;

dito nagagapos ang kahabag-habag,

isang pinag-usig ng masamang palad.

9

Baguntaong basal na ang anyo'y tindig,

kahit natatali — kamay, paa't liig,

kundi si Narsiso'y tunay na Adonis,

mukha'y sumisilang sa gitna ng sakit.

10

Makinis ang balat at anaki burok,

pilikmata't kilay — mistulang balantok;

bagong sapong ginto ang kulay ng buhok,

sangkap ng katawa'y pawang magkaayos.

11

Dangan doo'y walang Oreadang Ninfas,

gubat sa Palasyo ng masidhing Harp'yas,

nangaawa disi't naakay lumiyag

sa himalang tipon karikta't hirap.

12

Ang abang uyamin ng dalita't sakit —

ang dalawang mata'y bukal ang kaparis;

sa luhang nanatak at tinangis-tangis,

ganito'y damdamin ng may awang dibdib.

13

"Mahiganting langit! Bangis mo'y nasaan?

ngayo'y naniniig sa pagkagulaylay;

bago'y ang bandila ng lalong kasam-an

sa Reynong Albanya'y iniwagayway."

14

"Sa loob at labas ng bayan kong sawi,

kaliluha'y siyang nangyayaring hari,

kagalinga't bait ay nalulugami,

ininis sa hukay ng dusa't pighati."

15

"Ang magandang asal ay ipinupukol

sa laot ng dagat kutya't linggatong;

balang magagaling ay ibinabaon

at inililibing na walang kabaong."

16

"Nguni, at ang lilo't masasamang loob

sa trono ng puri ay iniluklok,

at sa balang sukab na may asal-hayop,

mabangong insenso ang isinusuob."

17

"Kaliluha't sama ang ulo'y nagtayo

at ang kabaita'y kimi at nakayuko;

santong katuwira'y lugami at hapo,

ang luha na lamang ang pinapatulo."

18

"At ang balang bibig na binubukalan

ng sabing magaling at katotohanan,

agad binibiyak at sinisikangan

ng kalis ng lalong dustang kamatayan."

19

"O, taksil na pita sa yama't mataas!

O, hangad sa puring hanging lumilipas!

Ikaw ang dahilan ng kasam-ang lahat

at niring nasapit na kahabag-habag!"

20

"Sa Korona dahil ng Haring Linceo,

at sa kayamanan ng Dukeng Ama ko,

ang ipinangahas ng Konde Adolfo

sabugan ng sama ang Albanyang Reyno."

21

"Ang lahat ng ito, maawaing Langit,

Iyong tinutunghaya'y ano't natitiis?

Mula Ka ng buong katuwira't bait,

pinayagang Mong ilubog ng lupit."

22

"Makapangyarihang kamay Mo'y ikilos,

pamimilansikin ang kalis ng poot;

sa Reynong Albanya'y kusang ibulusok

ang Iyong higanti sa masamang-loob."

23

Bakit Kalangita'y bingi Ka sa akin?

Ang tapat kong luhog ay hindi mo dinggin?

'di yata't sa isang alipusta't iling

sampung tainga mo'y ipinangunguling?

24

"Datapuwa't sino ang tatarok kaya

sa mahal Mong lihim, Diyos na dakila?

Walang nangyayari sa balat ng lupa,

'di may kagaligang Iyong ninanasa."

25

"Ay, 'di saan ngayon ako mangangapit?

Saan ipupukol ang tinangis-tangis,

kung ayaw na ngayong dinigin ng Langit,

ang sigaw ng aking malumbay ng boses?"

26

"Kung siya Mong ibig na ako'y magdusa,

Langit na mataas, aking mababata;

isagi Mo lamang sa puso ni Laura —

ako'y minsan-minsang mapag-alaala."

27

"At dito sa laot ng dusa't hinagpis,

malawak na lubhang aking tinatawid;

gunita ni Laura sa naabang ibig,

siya ko na lamang ligaya sa dibdib."

28

"Munting gunam-gunam ng sinta ko't mutya

nang dahil sa aki'y dakila kong tuwa;

higit sa malaking hirap at dalita,

parusa ng taong lilo't walang awa."

29

"Sa pagkagapos ko'y guni-gunihin,

malamig nang bangkay akong nahihimbing;

at tinatangisan ng sula ko't giliw,

ang pagkabuhay ko'y walang hangga mandin."

30

"Kung apuhapin ko sa sariling isip,

ang suyuan naman ng pili kong ibig;

ang pagluha niya kung ako'y may hapis,

nagiging ligaya yaring madlang sakit."

31

"Nguni, sa aba ko sawing kapalaran!

Ano pang halaga ng gayong suyuan ...

ang sing-ibig ko'y katahimikan

ay humihilig na sa ibang kandungan?"

32

"Sa sinapupunan ng Konde Adolfo,

aking natatanaw si Laurang sinta ko;

kamataya't nahan ang dating bangis mo,

nang 'di ko damdamin ang hirap na ito?"

33

Dito hinimatay sa paghihinagpis,

sumuko ang puso sa dahas ng sakit;

ulo'y nalungayngay, luha'y bumalisbis,

kinagagapusang kahoy ay nadilig.

34

Magmula sa yapak hanggang sa ulunan,

nalimbag ang bangis ng kapighatian;

at ang panibugho'y gumamit ng asal

ng lalong marahas, lilong kamatayan.

35

Ang kahima't sinong hindi maramdamin,

kung ito'y makita'y magmamahabagin

matipid na luha ay paaagusin,

ang nagparusa ma'y pilit hahapisin.

36

Sukat na ang tingnan ang lugaming anyo

nitong sa dalita'y hindi makakibo,

aakayin biglang umiyak ang puso,

kung wala nang luhang sa mata'y itulo.

FLORANTE AT LAURA: Sa Babasa Nito

II. Sa Babasa Nito

1

Salamat sa iyo, o nanasang irog,

kung halagahan mo itong aking pagod,

ang tula ma'y bukal ng bait na kapos,

pakikinabangan ng ibig tumarok.

2

Kung sa biglang tingi'y bubot at masaklap

palibhasa'y hilaw at mura ang balat

ngunit kung namnamin ang sa lamang lasap,

masasarapan din ang babasang pantas.

3

'di ko hinihinging pakamahalin mo,

tawana't dustain ang abang tula ko;

gawin ang ibigi't alpa'y nasa iyo

ay huwag mo lamang baguhin ang berso.

4

Kung sa pagbasa mo'y may tulang malabo,

bago mo hatulang katkatin at liko,

pasuriin muna ang luwasa't hulo,

at makikilalang malinaw at wasto.

5

Ang may tandang letra alinmang talata,

'di mo mawatasa't malalim na wika,

ang mata'y itingin sa dakong ibaba,

buong kahuluga'y mapag-uunawa.

6

Hanggang dito ako, o nanasang pantas,

sa kay Segismundo'y huwag ding matulad;

sa gayong katamis wikang masasarap

ay sa kababago ng tula'y umalat.