Pages

Lunes, Enero 11, 2021

Mga Kayarian ng Salita sa Filipino

 

Mga Kayarian ng Salita sa Filipino

1)      Payak –pinakapayak o simpleng kayarian ng salita; binubuo ng salitang-ugat lamang;

Halimbawa:

                Una

                Ilaw

                tagumpay

                tubig

                 bahay

                hangin

                sikap

 

2)      Maylapi – binubuo ng salitang-ugat at isa o higit pang panlapi.

      Mga paraan ng paglalapi ng salita:

a.       Pag-uunlapi – ang panlapi na tinatawag na “unlapi” ay ikinakabit sa unahan ng salitang-ugat

Halimbawa:

Salitang-ugat

UNlapi

Salitang Maylapi (Inunlapian)

Una

Ilaw

tagumpay

buhay

kulay

hangin

sikap

Na

Um

Nag

Ma

Ma

Ma

mag

nauna

umilaw

nagtagumpay

mabuhay

makulay

mahangin

magsikap

 

     b.      Paggigitlapi – ang panlapi na tinatawag na “gitlapi” ay isinisingit sa gitna ng salita

Halimbawa:              

 

Salitang-ugat

GITlapi

Salitang Maylapi (Ginitlapian)

buhay

hangin

 

sabi

sikap

In

In

Um

In

in

binuhay

hinangin

humangin

sinabi

sinikap

            

c.       Paghuhulapi – ang panlapi na tinatawag na “hulapi” ay idinurugtong sa dulo ng salita

Halimbawa:

Salitang-ugat

HUlapi

Salitang Maylapi (Hinulapian)

Una

Ilaw

buhay

kulay

hangin

sabi

sikap

hin

an

in

an

in

han

in

unahin

ilawan

buhayin

kulayan

hanginin

sabihan

sikapin

 

d.      Kabilaan – ang panlapi ay ikinakabit sa unahan at hulihan ng salitang-ugat; paggamit ng unlapi at hulapi sa salita.

Halimbawa:

Salitang-ugat

UNlapi/

HUlapi

Salitang Maylapi (Kabilaan)

Una

Ilaw

tagumpay

buhay

kulay

hangin

sabi

sikap

Na/han

In/an

Pag/an

Ma/an

Na/an

Ma/an

Pag/han

Pag/an

naunahan

inilawan

pagtagumpayan

mabuhayan

nakulayan

mahanginan

pagsabihan

pagsikapan

             

e.      Laguhan – ang panlapi ay nasa unahan, gitna at hulihan ng salitang-ugat.

Halimbawa:

Salitang-ugat

UNlapi/

GITlapi/

HUlapi

Salitang Maylapi (Laguhan)

sikap

 

Pag/um/an

 

pagsumikapan

 

 

3)      Inuulit – ang kabuuan o isa o higit pang pantig ay inuulit.

 

                Dalawang uri ng pag-uulit:

          a.       Pag-uulit na Ganap – inuulit ang buong salitang-ugat

            Halimbawa:

                araw-araw, gawa-gawa, halo-halo, sabi-sabi, sama-sama,

           b. Pag-uulit na Parsyal – isang pantig o bahagi lamang ng salita ang inuulit

                                Halimbawa:

                                                kahali-halina, bali-baligtad, kapani-paniwala

 

4)      Tambalan – binubuo ng dalawang salitang pinagsasama para makabuo ng isa lamang salita.

 

                Dalawang uri ng Pagtatambal:

a.       Malatambalan o Tambalang Parsyal – nananatili ang kahulugan ng    

    dalawang salitang pinagtatambal. Ginagamitan ito ng gitling sa pagitan

                   Halimbawa:

                          Bahay-ampunan, balik-bayan,

 

               b.      Tambalang Ganap – nakabubuo ng kahulugang iba kaysa sa

                  kahulugan ng dalawang salitang pinagsama

                        Halimbawa:

                               Hampaslupa, bahaghari, balikbayan, kapit tuko

 

 

 

 

 

 



Walang komento: