Florante at Laura:Sanong 375-399

375

"Di lubhang nalaon noong pag-alis mo,

O, sintang Florante sa Albanyong Reyno,

narinig sa baya'y isang piping gulo

na umalingawngaw hanggang sa palasyo.

376

"Ngunit di mangyaring mawatas-watasan

ang bakit at hulo ng bulung-bulungan;

parang isang sakit na mahulaan

ng medikong pantas ang dahil at saan.

377

"Di kaginsa-ginsa, palasyo'y nakubkob

ng magulong baya't baluting soldados;

(O, araw na lubhang kakila-kilabot!

araw na sinumpa ng galit ng Diyos!)

378

"Sigawang malakas niyong bayang gulo:

'mamatay, mamatay ang Haring Linceo

na nagmunakalang gutumin ang reyno't

lagyan ng estangke ang kakani't trigo.'

379

"Ito'y kay Adolfong kagagawang lahat

at nang magkagulo yaong bayang bulag;

sa ngalan ng hari ay isinambulat

gayong ordeng mula sa dibdib na sukab.

380

"Noon di'y hinugot sa tronong luklukan

ang ama kong hari at pinapugutan;

may matuwid bagang makapanlulumay

sa sukab na puso't nagugulong bayan?

381

"Sa araw ring yao'y naputlan ng ulo

ang tapat na loob na mga konseho;

at hindi pumurol ang tabak ng lilo

hanggang may mabait na mahal sa reyno.

382

"Umakyat sa trono ang kondeng malupit

at pinagbalaan ako nang mahigpit,

na kung di tumanggap sa haing pag-ibig,

dustang kamataya'y aking masasapit.

383

"Sa pagnanasa kong siya'y magantihan

at sulatan kita sa Etolyang Bayan,

pinilit ang pusong huwag ipamalay

sa lilo-ang aking kaayawa't suklam.

384

"Limang buwang singkad ang hininging taning,

ang kaniyang sinta'y bago ko tanggapin;

ngunit ipinasyang tunay sa panimdim

ang magpatiwakal kundi ka dumating.

385

"Niyari ang sulat at ibinigay ko

sa tapat na lingkod nang dalhin sa iyo;

di nag-isang buwa'y siyang pagdating mo't

nahulog sa kamay ni Adolfong lilo.

386

"Sa takot sa iyo niyong palamara

kung ikaw'y magbalik na may hukbong dala,

nang mag-isang muwi ay pinadalhan ka

ng may selyong sulat at sa haring pirma.

387

"Matanto ko ito'y sa malaking lumbay

gayak na ang puso na magpatiwakal

ay siyang pagdating ni Minandro naman,

kinubkob ng hukbo ang Albanyong Bayan.

388

"Sa banta ko'y siyang tantong nakatanggap

ng sa iyo'y aking padalang kalatas,

kaya't nang dumating sa Albanyang Syudad,

lobong nagugutom ang kahalintulad.

389

"Nang walang magawa ang Konde Adolfo

ay kusang tumawag ng kapuwa lilo;

dumating ang gabi umalis sa reyno

at ako'y dinalang gapos sa kabayo.

390

"Kapagdating dito ako'y dinadahas

at ibig ilugso ang puri kong ingat;

mana'y isang tunod na kung saan buhat,

pumako sa dibdib ni Adolfong sukab..."

391

Sagot Flerida: "Nang dito'y sumapit

ay may napakinggang binibining boses

na pakiramdam ko'y binibigyang-sakit,

nahambal ang aking mahabaging dibdib.

392

"Nang paghanapin ko'y ikaw ang nataos,

pinipilit niyong taong balakiyot;

hindi ko nabata't bininit sa busog

ang isang palasong sa lilo'y tumapos..."

393

Di pa napapatid itong pangungusap,

si Minandro'y siyang pagdating sa gubat;

dala'y ehersito't si Adolfong hanap,

nakita'y katoto... laking tuwa't galak!

394

Yaong ehersitong mula sa Etolya,

ang unang nawika sa gayong ligaya:

"Biba si Floranteng Hari sa Albanya...

Mabuhay, mabuhay ang Prinsesa Laura!"

395

Dinala sa reynong ipinagdiriwang

sampu ni Aladi't ni Fleridang hirang,

kapuwa tumanggap na mangabinyagan;

magkakasing sinta'y naraos nakasal.

396

Namatay sa bunying Sultan Ali-Adab,

nuwi si Aladin sa Persyang Syudad;

ang Duke Florante sa trono'y naakyat

sa siping ni Laurang minumutyang liyag.

397

Sa pamamahala nitong bagong hari,

sa kapayapaan ang reyno'y nauwi;

dito nakabangon ang nalulugami

at napasatuwa ang nagpipighati.

398

Kaya nga'y nagtaas ang kamay sa langit,

sa pasasalamat sa bayang tangkilik;

ang hari't ang reyna'y walang naiisip

kundi ang magsabog ng awa sa kabig.

399

Nagkasama silang lubhang mahinusay

hanggang sa nasapit ang payapang bayan...

(Tigil, aking Musa't kusa kang lumagay

sa yapak ni SELYA'T dalhin yaring Ay!... AY!)

Florante at Laura-Saknong 258- 295

258
"Nakapanggaling na sa Palasyo Real
at ipinagsabi sa hari ang pakay;
dala'y isang sulat sa ama kong hirang,
titik ng monarkong kaniyang biyenan.
259
"Humihinging tulong at nasa pangamba,
ang Krotonang Reyno'y kubkob ng kabaka;
ang puno ng hukbo'y balita ng sigla--
Heneral Osmalic na bayaning Persya.
260
"Ayon sa balita'y pangalawa ito
ng Prinsipe niyang bantog sa sangmundo--
Alading kilabot ng mga gerero,
iyong kababayang hinahangaan ko."
261
Dito napangiti ang Morong kausap,
sa nagsasalita'y tumugong banayad;
aniya'y "Bihirang balita'y magtapat,
kung magkatotoo ma'y marami ang dagdag.
262
"At saka madalas ilala ng tapang
ay ang guniguning takot ng kalaban;
ang isang gererong palaring magdiwang,
mababalita na at pangingilagan.
263
"Kung sa katapanga'y bantog si Aladin,
may buhay rin namang sukat na makitil;
iyong matatantong kasimpantay mo rin
sa kasam-ang-palad at dalang hilahil."
264
Sagot ni Florante, "Huwang ding maparis
ang gererong bantog sa palad kong amis;
at sa kaaway ma'y di ko ninanais
ang laki ng dusang aking napagsapit.
265
"Natanto ni ama ang gayong sakunasa
Krotonang Baya'y may balang sumira,
ako'y isinama't humarap na bigla
sa Haring Linceong may gayak nang digma.
266
"Kami ay bago pang nanakyat sa hagdan
ng palasyong batbat ng hiyas at yaman
ay sumasalubong na ang haring marangal,
niyakap si ama't noo'y kinamayan.
267
"Ang wika'y 'O Duke, ang kiyas na ito
ang siyang kamukha ng bunying gerero;
aking napangarap na sabi sa iyo,
magiging haligi ng setro ko't reyno.
268
"Sino ito't saan nanggaling na syudad'
ang sagot ni ama...'ay bugtong kong anak
na inihahandog sa mahal mong yapak,
ibilang sa isang basalyo't alagad.'
269
"Namangha ang hari at niyakap ako,
'Mabuting panahon itong pagdating mo;
ikaw ang heneral ng hukbong dadalo
sa Bayang Krotonang kinubkob ng Moro.
270
"Patotohanan mong hindi iba't ikaw
ang napangarap kong gererong matapang
na maglalathala sa sansinukuban
ng kapurihan ko at kapangyarihan.
271
"Iyong kautangan paroong mag-adya
nuno mo ang hari sa Bayang Krotona;
dugo kang mataas ay dapat kumita
ng sariling dangal at bunyi ng gyera.'
272
"Sapagkat matuwid ang sa haring saysay,
umayon si ama, kahit mapait man,
na agad masubo sa pagpapatayan
ang kabataan ko't di kabihasaan.
273
"Ako'y walang sagot na naipahayag
kundi Haring poo't nagdapa sa yapak;
nang aking hahagkan ang mahal na bakas,
kusang itinindig at muling niyakap.
274
"Nag-upuan kami't saka nagpanayam
ng balabalaki't may halagang bagay,
nang sasalitin ko ang pinagdaanan
sa Bayang Atenas na pinanggalingan.
275
"Siyang pamimitak at kusang nagsabog
ng ningning ang talang kaagaw ni Venus--
Anaki ay bagong umahon sa bubog,
buhok ay naglugay sa perlas na batok.
276
"Tuwang pangalawa kung hindi man langit
ang itinatapon ng mahinhing titig;
O, ang luwalhating buko ng ninibig
pain ni Cupidong walang makarakip.
277
"Liwanag ng mukha'y walang pinag-ibhan
kay Pebo kung anyong bagong sumisilang;
katawang butihin ay timbang na timbang
at mistulang ayon sa hinhin ng asal.
278
"Sa kaligayaha'y ang nakakaayos--
bulaklak na bagong winahi ng hamog;
anupa't sinumang palaring manood,
patay o himala kung hindi umirog.
279
"Ito ay si Laurang ikinasisira
ang pag-iisip ko tuwing magunita,
at dahil sa tanang himutok at luha--
itinotono ko sa pagsasalita.
280
"Anak ni Linceong Haring napahamak,
at kinabukasan ng aking pagliyag;
(Bakit itinulot, Langit na mataas...
na mapanood ko kung di ako dapat!)
281
"(O Haring Linceo, kung di mo pinilit
na sa salitaan nati'y makipanig,
ang buhay ko disi'y hindi nagkasakit
ngayong pagliluhan ng anak mong ibig!)
282
"Hindi katoto ko't si Laura'y di taksil,
aywan ko kung ano't lumimot sa akin!
ang palad ko'y siyang alipusta't linsil,
di laang magtamo ng tuwa sa giliw.
283
"(Makakapit kaya ang gawang magsukab
sa pinakayaman ng langit sa dilag?
kagandaha'y bakit di makapagkalag
ng pagkakapatid sa maglilong lakad?)
284
"(Kung nalalagay ka, ang mamatuwirin,
sa laot ng madlang sukat ipagtaksil,
dili ang dangal mong dapat na lingapin,
mahigit sa walang kagandaha't ningning?)
285
"(Ito ay hamak pa bagang sumansala
ng karupukan mo at gawing masama,
kung ano ang taas ng pagkadakila,
siya ring lagapak naman kung marapa.)
286
"O bunying gererong naawa sa akin,
pagsilang na iyong nabagong bituin,
sa pagkakita ko'y sabay ang paggiliw,
inagaw ang pusong sa ina ko'y hain.
287
"Anupa't ang luhang sa mata'y nanagos
nang pagkaulila sa ina kong irog,
natungkol sa sinta't puso'y nangilabot,
baka di marapat sa gayong alindog.
288
"Hindi ko makita ang patas na wika
sa kaguluhan ko't pagkawalang-diwa,
nang makiumpok na'y ang aking salita,
anhin mang tuwiran ay nagkakalisya.
289
"Nang malutas yaong pagsasalitaan
ay wala na akong kamaharlikahan;
kaluluwa'y gulo't puso'y nadadarang
sa ningas ng sintang bago kong natikman.
290
"Tatlong araw noong piniging ng hari
sa palasyo real na sa yama't bunyi
ay di nakausap ang punong pighati
na inaasahang iluluwalhati.
291
"Dito ko natikman ang lalong hinagpis,
higit sa dalitang naunang tiniis;
at binulaan ko ang lahat ng sakit
kung sa kahirapan mula sa pag-ibig.
292
"Salamat at noong sa kinabukasan,
hukbo ko'y lalakad sa Krotonang Bayan,
sandaling pinalad na nakapanayam
ang prinsesang bumihag niring katauhan.
293
"Ipinahayag ko ng wikang mairog,
ng buntunghininga, luha at himutok,
ang matinding sintang ikinalulunod
magpahanggang ngayon ng buhay kong kapos.
294
"Ang pusong matibay ng himalang dikit,
nahambal sa aking malumbay na hibik;
dangan ang kaniyang katutubong bait
ay humadlang disin sinta ko'y nabihis.
295
"Nguni't kung oo'y di man binitiwan,
naliwanagan din sintang nadirimlan;
at sa pagpanaw ko ay pinabaunan
ng may hiyang perlas na sa mata'y nukal.

Florante at Laura-Saknong 205-257

205

"Pag-aaral sa akin ay ipinatungkol

sa isang mabait, maestrong marunong;

lahi ni Pitaco--ngala'y si Antenor—

lumbay ko'y sabihin nang dumating doon.

206

"May sambuwan halos na di nakakain,

luha sa mata ko'y di mapigil-pigil,

nguni't napayapa sa laging pag-aliw

ng bunying maestrong may kupkop sa akin.

207

"Sa dinatnan doong madlang nag-aaral

kaparis kong bata't kabaguntauhan,

isa'y si Adolfong aking kababayan,

anak niyong Konde Silenong marangal.

208

"Ang kaniyang tao'y labis ng dalawa

sa dala kong edad na lalabing-isa;

siyang pinopoon ng buong eskwela,

marunong sa lahat na magkakasama.

209

"Mahinhin ang asal na hindi magaso

at kung lumakad pa'y palaging patungo

mabining mangusap at walang katalo,

lapastanganin ma'y hindi nabubuyo.

210

"Anupa't sa bait ay siyang huwaran

ng nagkakatipong nagsisipag-aral;

sa gawa at wika'y di mahuhulihan

ng munting panira sa magandang asal.

211

"Ni ang katalasan ng aming maestro

at pagkabihasa sa lakad ng mundo

ay hindi natarok ang lihim at tungo

ng pusong malihim nitong si Adolfo.

212

"Akong pagkabata'y ang kinamulatan

kay ama'y ang bait na di paimbabaw,

yaong namumunga ng kaligayahan,

nanakay sa pusong suyui't igalang.

213

"Sa pinagtatakhan ng buong eskwela

bait ni Adolfong ipinakikita,

di ko malasapan ang haing ligaya

ng magandang asal ng ama ko't ina.

214

"Puso ko'y ninilag na siya'y giliwin,

aywan nga kung bait at naririmarim;

si Adolfo nama'y gayundin sa akin,

nararamdaman ko kahit lubhang lihim.

215

"Araw ay natakbo at ang kabataan

sa pag-aaral ko sa aki'y nananaw;

bait ko'y luminis at ang karunungan,

ang bulag kong isip ay kusang dinamtan.

216

"Natarok ang lalim ng pilosopiya,

aking natutuhan ang astrolohiya,

natantong malinis ang kataka-taka

at mayamang dunong ng matematika.

217

"Sa loob ng anim na taong lumakad,

itong tatlong dunong ay aking nayakap;

tanang kasama ko'y nagsipanggilalas,

sampu ng maestrong tuwa'y dili hamak.

218

"Ang pagkatuto ko anaki'y himala,

sampu ni Adolfong naiwan sa gitna;

maingay na pamang tagapamalita,

sa buong Atenas ay gumala-gala.

219

"Kaya nga at ako ang naging hantungan,

tungo ng salita ng tao sa bayan;

mulang bata't hanggang katanda-tandaan

ay nakatalastas ng aking pangalan.

220

"Dito na nahubdan ang kababayan ko

ng hiram na bait na binalatkayo;

kahinhinang-asal na pakitang-tao,

nakilalang hindi bukal kay Adolfo.

221

"Natanto ng lahat na kaya nanamit

niyong kabaitang di taglay sa dibdib

ay nang maragdag pa sa talas ng isip

itong kapurihang mahinhi't mabait.

222

"Ang lihim na ito'y kaya nahalata,

dumating ang araw ng pagkakatuwa;

kaming nag-aaral baguntao't bata,

sarisaring laro ang minunakala.

223

"Minulan ang gali sa pagsasayawan,

ayon sa musika't awit na saliwan;

larong buno't arnis na kinakitaan

na kani-kaniyang liksi't karunungan.

224

"Saka inilabas namin ang trahedya

ng dalawang apo ng tunay na ina

at mga kapatid ng nag-iwing amang

anak at esposo ng Reyna Yocasta.

225

"Papel ni Eteocles ang naging tungkol ko

at si Polinice nama'y kay Adolfo;

isang kaeswela'y siyang nag-Adrasto

at ang nag-Yocasta'y bunying si Minandro.

226

"Ano'y nang mumulan ang unang batalya

ay ang aming papel ang nagkakabaka,

nang dapat sabihing ako'y kumilala't

siya'y kapatid kong kay Edipong bunga.

227

"Nanlisik ang mata'y ang ipinagsaysay

ay hindi ang ditsong nasa orihinal,

kundi ang winika'y 'Ikaw na umagaw

ng kapurihan ko'y dapat kang mamatay!'

228

"Hinanduolong ako, sabay nitong wika,

ng patalim niyang pamatay na handa,

dangan nakaiwas ako'y nabulagta

sa tatlong mariing binitiwang taga.

229

"Ako'y napahiga sa inilag-ilag,

sinabayang bigla ng tagang malakas;

(salamat sa iyo, O Minandrong liyag,

kundi ang liksi mo, buhay ko'y nautas!)

230

"Nasalag ang dagok na kamatayan ko,

lumipad ang tanging kalis ni Adolfo;

siyang pagpagitan ng aming maestro

at nawalang-diwang kasama't katoto.

231

"Anupa't natapos yaong katuwaan

sa pangingilabot at kapighatian;

si Adolfo'y di na namin nabukasan,

noon di'y nahatid sa Albanyang bayan.

232

"Naging santaon pa ako sa Atenas,

hinintay ang loob ng ama kong liyag;

sa aba ko't noo'y tumanggap ng sulat

na ang balang letra'y iwang may kamandag.

233

"Gunamgunam na di napagod humapis,

di ka naianod ng luhang mabilis;

iyong ginugulo ang bait ko't isip

at di mo payagang payapa ang dibdib!

234

"Kamandag kang lagak niyong kamatayan

ng sintang ina ko'y di nagpakundangan;

sinasariwa mo ang sugat na lalang

na aking tinanggap na palasong liham!

235

"Tutulungan kita ngayong magpalala

ng hapdi sa pusong di ko maapula;

namatay si ina'y laking dalita,

ito sa buhay ko ang unang umiwa.

236

"Patay na dinampot sa aking pagbasa

niyong letrang titik ng bikig na pluma;

diyata, ama ko, at nakasulat ka

ng pamatid-buhay sa anak na sinta!

237

"May dalawang oras na nakamalay

ng pagkatao ko't ng kinalalagyan;

dangan sa kalinga ng kasamang tanan

ay di mo na ako nakasalitaan.

238

"Nang mahimasmasa'y narito ang sakit,

dalawa kong mata'y naging parang batis;

at ang Ay! ay, ina! kung kaya napatid

ay nakalimutan ang paghingang gipit.

239

"Sa panahong yao'y ang buo kong damdam

ay nanaw sa akin ang sandaigdigan;

nag-iisa ako sa gitna ng lumbay

ang kinakabaka'y sarili kong buhay.

240

"Hinamak ng aking pighating mabangis

ang sa maestro kong pang-aliw na boses;

ni ang luhang tulong ng samang may hapis

ay di nakaawas sa pasan kong sakit.

241

"Baras na matuwid ay nilapastangan

ng lubhang marahas na kapighatian;

at sa isang titig ng palalong lumbay,

diwa'y lumipad, niring katiisan.

242

"Anupa't sa bangis ng dusang bumugso,

minamasarap kong mutok yaring puso;

at nang ang kamandag na nakapupuno,

sumamang dumaloy sa agos ng dugo.

243

"May dalawang buwang hindi nakatikim

ako ng linamnam ng payapa't aliw;

ikalawang sulat ni ama'y dumating,

sampu ng sasakyang sumundo sa akin.

244

"Saad sa kalatas ay biglang lumuhan

at ako'y umuwi sa Albanyang bayan;

sa aking maestrong nang nagpapaalam,

aniya'y 'Florante, bilin ko'y tandaan.

245

"Huwag malilingat at pag-ingatan mo

ang higanting handa ni Konde Adolfo;

pailag-ilagang parang basilisko,

sukat na ang titig na matay sa iyo.

246

"Kung ang isalubong sa iyong pagdating

ay masayang mukha't may pakitang-giliw,

lalong pag-ingata't kaaway na lihim,

siyang isaisip na kakabakahin.

247

"Dapuwa't huwag kang magpapahalata,

tarok mo ang lalim ng kaniyang nasa;

ang sasandatahi'y lihim na ihanda,

nang may ipagtanggol sa araw ng digma.'

248

"Nang mawika ito, luha'y bumalisbis

at ako'y niyakap na pagkahigpit-higpit;

huling tagubilin: 'bunso'y katitiis

at hinihintay ka ng maraming sakit.

249

"At mumulan mo na ang pakikilaban

sa mundong bayaning punong kaliluhan.'

hindi na natapos at sa kalumbayan,

pinigil ang dila niyang nagsasaysay.

250

"Nagkabitiw kaming malumbay kapuwa,

tanang kaeskwela--mata'y lumuluha;

si Minandro'y labis ang pagdaralita,

palibhasa'y tapat na kapuwa bata.

251

"Sa pagkakalapat ng balikat namin,

ang mutyang katoto'y di bumitiw-bitiw

hanggang tinulutang sumama sa akin

ng aming maestrong kaniyang amain.

252

"Yaong paalama'y anupa't natapos

sa pagsasaliwan ng madlang himutok;

at sa kaingaya't gulo ng adiyos,

ang buntunghininga ay nakikisagot.

253

"Magpahanggang daong ay nagsipatnubay

ang aking maestro't kasamang iiwan;

umihip ang hangi't agad nahiwalay

sa Pasig Atenas ang aming sasakyan."

**Pag-uwi ni Florante sa Albanya**

254

"Bininit sa busog ang siyang katulad

ng tulin ng aming daong sa paglayag,

kaya di naglaon paa ko'y yumapak

sa dalampasigan ng Albanya Syudad.

255

"Pag-ahon ko'y agad nagtulo sa Kinta,

di humihiwalay katotong sinta;

paghalik sa kamay ng poon kong ama,

lumala ang sakit nang dahil kay ina.

256

"Nagdurugong muli ang sugat ng puso,

humigit sa una ang dusang bumugso;

nawikang kasunod ng luhang tumulo:

Ay, Ama! kasabay ng bating Ay, bunso.

257

"Anupa'y ang aming buhay na mag-ama,

nayapos ng bangis ng sing-isang dusa;

kami ay dinatnang nagkakayakap pa

niyong embahador ng Bayang Krotona.