Florante at Laura-Saknong 205-257

205

"Pag-aaral sa akin ay ipinatungkol

sa isang mabait, maestrong marunong;

lahi ni Pitaco--ngala'y si Antenor—

lumbay ko'y sabihin nang dumating doon.

206

"May sambuwan halos na di nakakain,

luha sa mata ko'y di mapigil-pigil,

nguni't napayapa sa laging pag-aliw

ng bunying maestrong may kupkop sa akin.

207

"Sa dinatnan doong madlang nag-aaral

kaparis kong bata't kabaguntauhan,

isa'y si Adolfong aking kababayan,

anak niyong Konde Silenong marangal.

208

"Ang kaniyang tao'y labis ng dalawa

sa dala kong edad na lalabing-isa;

siyang pinopoon ng buong eskwela,

marunong sa lahat na magkakasama.

209

"Mahinhin ang asal na hindi magaso

at kung lumakad pa'y palaging patungo

mabining mangusap at walang katalo,

lapastanganin ma'y hindi nabubuyo.

210

"Anupa't sa bait ay siyang huwaran

ng nagkakatipong nagsisipag-aral;

sa gawa at wika'y di mahuhulihan

ng munting panira sa magandang asal.

211

"Ni ang katalasan ng aming maestro

at pagkabihasa sa lakad ng mundo

ay hindi natarok ang lihim at tungo

ng pusong malihim nitong si Adolfo.

212

"Akong pagkabata'y ang kinamulatan

kay ama'y ang bait na di paimbabaw,

yaong namumunga ng kaligayahan,

nanakay sa pusong suyui't igalang.

213

"Sa pinagtatakhan ng buong eskwela

bait ni Adolfong ipinakikita,

di ko malasapan ang haing ligaya

ng magandang asal ng ama ko't ina.

214

"Puso ko'y ninilag na siya'y giliwin,

aywan nga kung bait at naririmarim;

si Adolfo nama'y gayundin sa akin,

nararamdaman ko kahit lubhang lihim.

215

"Araw ay natakbo at ang kabataan

sa pag-aaral ko sa aki'y nananaw;

bait ko'y luminis at ang karunungan,

ang bulag kong isip ay kusang dinamtan.

216

"Natarok ang lalim ng pilosopiya,

aking natutuhan ang astrolohiya,

natantong malinis ang kataka-taka

at mayamang dunong ng matematika.

217

"Sa loob ng anim na taong lumakad,

itong tatlong dunong ay aking nayakap;

tanang kasama ko'y nagsipanggilalas,

sampu ng maestrong tuwa'y dili hamak.

218

"Ang pagkatuto ko anaki'y himala,

sampu ni Adolfong naiwan sa gitna;

maingay na pamang tagapamalita,

sa buong Atenas ay gumala-gala.

219

"Kaya nga at ako ang naging hantungan,

tungo ng salita ng tao sa bayan;

mulang bata't hanggang katanda-tandaan

ay nakatalastas ng aking pangalan.

220

"Dito na nahubdan ang kababayan ko

ng hiram na bait na binalatkayo;

kahinhinang-asal na pakitang-tao,

nakilalang hindi bukal kay Adolfo.

221

"Natanto ng lahat na kaya nanamit

niyong kabaitang di taglay sa dibdib

ay nang maragdag pa sa talas ng isip

itong kapurihang mahinhi't mabait.

222

"Ang lihim na ito'y kaya nahalata,

dumating ang araw ng pagkakatuwa;

kaming nag-aaral baguntao't bata,

sarisaring laro ang minunakala.

223

"Minulan ang gali sa pagsasayawan,

ayon sa musika't awit na saliwan;

larong buno't arnis na kinakitaan

na kani-kaniyang liksi't karunungan.

224

"Saka inilabas namin ang trahedya

ng dalawang apo ng tunay na ina

at mga kapatid ng nag-iwing amang

anak at esposo ng Reyna Yocasta.

225

"Papel ni Eteocles ang naging tungkol ko

at si Polinice nama'y kay Adolfo;

isang kaeswela'y siyang nag-Adrasto

at ang nag-Yocasta'y bunying si Minandro.

226

"Ano'y nang mumulan ang unang batalya

ay ang aming papel ang nagkakabaka,

nang dapat sabihing ako'y kumilala't

siya'y kapatid kong kay Edipong bunga.

227

"Nanlisik ang mata'y ang ipinagsaysay

ay hindi ang ditsong nasa orihinal,

kundi ang winika'y 'Ikaw na umagaw

ng kapurihan ko'y dapat kang mamatay!'

228

"Hinanduolong ako, sabay nitong wika,

ng patalim niyang pamatay na handa,

dangan nakaiwas ako'y nabulagta

sa tatlong mariing binitiwang taga.

229

"Ako'y napahiga sa inilag-ilag,

sinabayang bigla ng tagang malakas;

(salamat sa iyo, O Minandrong liyag,

kundi ang liksi mo, buhay ko'y nautas!)

230

"Nasalag ang dagok na kamatayan ko,

lumipad ang tanging kalis ni Adolfo;

siyang pagpagitan ng aming maestro

at nawalang-diwang kasama't katoto.

231

"Anupa't natapos yaong katuwaan

sa pangingilabot at kapighatian;

si Adolfo'y di na namin nabukasan,

noon di'y nahatid sa Albanyang bayan.

232

"Naging santaon pa ako sa Atenas,

hinintay ang loob ng ama kong liyag;

sa aba ko't noo'y tumanggap ng sulat

na ang balang letra'y iwang may kamandag.

233

"Gunamgunam na di napagod humapis,

di ka naianod ng luhang mabilis;

iyong ginugulo ang bait ko't isip

at di mo payagang payapa ang dibdib!

234

"Kamandag kang lagak niyong kamatayan

ng sintang ina ko'y di nagpakundangan;

sinasariwa mo ang sugat na lalang

na aking tinanggap na palasong liham!

235

"Tutulungan kita ngayong magpalala

ng hapdi sa pusong di ko maapula;

namatay si ina'y laking dalita,

ito sa buhay ko ang unang umiwa.

236

"Patay na dinampot sa aking pagbasa

niyong letrang titik ng bikig na pluma;

diyata, ama ko, at nakasulat ka

ng pamatid-buhay sa anak na sinta!

237

"May dalawang oras na nakamalay

ng pagkatao ko't ng kinalalagyan;

dangan sa kalinga ng kasamang tanan

ay di mo na ako nakasalitaan.

238

"Nang mahimasmasa'y narito ang sakit,

dalawa kong mata'y naging parang batis;

at ang Ay! ay, ina! kung kaya napatid

ay nakalimutan ang paghingang gipit.

239

"Sa panahong yao'y ang buo kong damdam

ay nanaw sa akin ang sandaigdigan;

nag-iisa ako sa gitna ng lumbay

ang kinakabaka'y sarili kong buhay.

240

"Hinamak ng aking pighating mabangis

ang sa maestro kong pang-aliw na boses;

ni ang luhang tulong ng samang may hapis

ay di nakaawas sa pasan kong sakit.

241

"Baras na matuwid ay nilapastangan

ng lubhang marahas na kapighatian;

at sa isang titig ng palalong lumbay,

diwa'y lumipad, niring katiisan.

242

"Anupa't sa bangis ng dusang bumugso,

minamasarap kong mutok yaring puso;

at nang ang kamandag na nakapupuno,

sumamang dumaloy sa agos ng dugo.

243

"May dalawang buwang hindi nakatikim

ako ng linamnam ng payapa't aliw;

ikalawang sulat ni ama'y dumating,

sampu ng sasakyang sumundo sa akin.

244

"Saad sa kalatas ay biglang lumuhan

at ako'y umuwi sa Albanyang bayan;

sa aking maestrong nang nagpapaalam,

aniya'y 'Florante, bilin ko'y tandaan.

245

"Huwag malilingat at pag-ingatan mo

ang higanting handa ni Konde Adolfo;

pailag-ilagang parang basilisko,

sukat na ang titig na matay sa iyo.

246

"Kung ang isalubong sa iyong pagdating

ay masayang mukha't may pakitang-giliw,

lalong pag-ingata't kaaway na lihim,

siyang isaisip na kakabakahin.

247

"Dapuwa't huwag kang magpapahalata,

tarok mo ang lalim ng kaniyang nasa;

ang sasandatahi'y lihim na ihanda,

nang may ipagtanggol sa araw ng digma.'

248

"Nang mawika ito, luha'y bumalisbis

at ako'y niyakap na pagkahigpit-higpit;

huling tagubilin: 'bunso'y katitiis

at hinihintay ka ng maraming sakit.

249

"At mumulan mo na ang pakikilaban

sa mundong bayaning punong kaliluhan.'

hindi na natapos at sa kalumbayan,

pinigil ang dila niyang nagsasaysay.

250

"Nagkabitiw kaming malumbay kapuwa,

tanang kaeskwela--mata'y lumuluha;

si Minandro'y labis ang pagdaralita,

palibhasa'y tapat na kapuwa bata.

251

"Sa pagkakalapat ng balikat namin,

ang mutyang katoto'y di bumitiw-bitiw

hanggang tinulutang sumama sa akin

ng aming maestrong kaniyang amain.

252

"Yaong paalama'y anupa't natapos

sa pagsasaliwan ng madlang himutok;

at sa kaingaya't gulo ng adiyos,

ang buntunghininga ay nakikisagot.

253

"Magpahanggang daong ay nagsipatnubay

ang aking maestro't kasamang iiwan;

umihip ang hangi't agad nahiwalay

sa Pasig Atenas ang aming sasakyan."

**Pag-uwi ni Florante sa Albanya**

254

"Bininit sa busog ang siyang katulad

ng tulin ng aming daong sa paglayag,

kaya di naglaon paa ko'y yumapak

sa dalampasigan ng Albanya Syudad.

255

"Pag-ahon ko'y agad nagtulo sa Kinta,

di humihiwalay katotong sinta;

paghalik sa kamay ng poon kong ama,

lumala ang sakit nang dahil kay ina.

256

"Nagdurugong muli ang sugat ng puso,

humigit sa una ang dusang bumugso;

nawikang kasunod ng luhang tumulo:

Ay, Ama! kasabay ng bating Ay, bunso.

257

"Anupa'y ang aming buhay na mag-ama,

nayapos ng bangis ng sing-isang dusa;

kami ay dinatnang nagkakayakap pa

niyong embahador ng Bayang Krotona.

Florante at Laura - Saknong 165-204

165

Kaya't nang isabog sa sansinukuban
ang doradong buhok ng masayang araw,
nagbangong hinaho't pinasalamatan
sa Langit ang bagong lakas ng katawan.

166

Sabihin ang tuwa ng gererong hayag,

ang abang kinalong ay biglang niyakap;

kung nang una'y nukal ang luha sa habag,

ngayo'y sa galak na ang inilagaslas.

167

Kapos ang dila kong magsaysay ng laki

ng pasasalamat nitong kinandili;

kundangan ang dusa'y sa nawalang kasi

ay napawi disin sa tuwang umali.

168

Sapagka't ang dusang mula sa pag-ibig

kung kahit mangyaring lumayo sa dibdib,

kisapmata lamang ay agad babalik

at magdaragdag pa sa una ng bangis.

169

Kaya hindi pa rin halos dumadapo

ang tuwa sa lamad ng may dusang puso

ay itinakwil na ang dalitang lalo

at ang tunod niya'y siyang itinimo.

170

Niyapos na muli ang dibdib ng dusa,

hirap yatang bathin ng sakit sa sinta!

dangan inaaliw ng Moro sa Persya,

natuluyang nanaw ang tangang hininga.

171

"Iyong natatanto ang aking paglingap,"

anitong Persyano sa nababagabag;

"mula ng hirap mo'y ibig kong magtatap

at nang kung may daa'y malagyan ng lunas."

172

Tugon ng may dusa'y "di lamang ang mula

niring dalita ko ang isasalita,

kundi sampung buhay sapul sa pagkabata,

nang maganapan ko ang hingi mo't nasa."

173

Nupong nag-agapay sa puno ng kahoy

ang may dalang habag at lipos-linggatong,

saka sinalitang luha'y bumabalong,

buong naging buhay hanggang naparoon.

174

"Sa isang dukado ng Albanyang syudad

doon ko nakita ang unang liwanag,

yaring katauha'y utang kong tinanggap

sa Duke Briseo, ay ama kong liyag!

175

"(Ngayon nariyan ka sa payapang bayan,

sa harap ng aking inang minamahal,

Prinsesa Florescang esposa mong hirang,

tanggap ang luha kong sa mata'y nunukal.)

176

"Bakit naging tao ako sa Albanya,

bayan ng ama ko, at di sa Krotona,

masayang Siyudad na lupa ni ina?

disin ang buhay ko'y di lubhang nagdusa?

177

"Ang dukeng ama ko'y pribadong tanungan

ng Haring Linceo sa anumang bagay;

pangalawang puno ng sangkaharian,

may gintong ugali at iginagalang.

178

"Kung sa kabaita'y uliran ng lahat

at sa katapanga'y pang-ulo sa syudad;

walang kasindunong magmahal sa anak,

umakay, magturo sa gagawing dapat.

165

Kaya't nang isabog sa sansinukuban

ang doradong buhok ng masayang araw,

nagbangong hinaho't pinasalamatan

sa Langit ang bagong lakas ng katawan.

 179

"Naririnig ko pa halos hanggang ngayon,

malayaw na tawag ng ama kong poon.

noong ako'y batang kinakandung-kandong,

taguring Floranteng bulaklak kong bugtong.

180

"Ito ang ngalan ko mulang pagkabata,

nagisnan sa ama't inang nag-andukha;

pamagat na ambil sa lumuha-luha

at kayakap-yakap ng madlang dalita.

181

"Buong kamusmusa'y di na sasalitin,

walang may halagang nangyari sa akin

kundi nang sanggol pa'y kusang daragitin

ng isang buwitreng ibong sadyang sakim.

182

"Ang sabi ni ina ako'y natutulog

sa bahay sa kintang malapit sa bundok;

pumasok ang ibong pang-amoy ay abot

hanggang tatlong legwas sa patay na hayop.

183

"Sa sinigaw-sigaw ng ina kong mutya,

nasok ang pinsan kong sa Epiro mula;

ngala'y Menalipo-may taglay na pana--

tinudla ang ibo't namatay na bigla.

184

"Isang araw namang bagong lumalakad,

noo'y naglalaro sa gitna ng salas

may nasok na Arco't biglang sinambilat

Kupidong diamanteng sa dibdib ko'y hiyas.

185

"Nang tumuntong ako sa siyam na taon,

palaging gawa ko'y mag-aliw sa burol;

sakbat ang palaso't ang busog na kalong,

pumatay ng hayop, mamana ng ibon.

186

"Sa tuwing umagang bagong naglalatag

ang anak ng araw ng masayang sinag,

naglilibang ako sa tabi ng gubat,

madla ang kaakbay ng mga alagad.

187

"Hanggang sa tingal-in ng sandaigdigan

ang mukha ni Pebong hindi matitigan

ay sinasagap ko ang kaligayahang

handog niyong hindi maramot na parang.

188

"Aking tinitipon ang ikinakalat

na masayang bango ng mga bulaklak,

inaaglahi ko ang laruang palad,

mahinhing amiha't ibong lumilipad.

189

"Kung ako'y mayroong matanaw na hayop

sa tinitingalang malapit na bundok,

biglang ibibinit ang pana sa busog,

sa minsang tudla ko'y pilit matutuhog.

190

"Tanang samang lingkod ay nag-aagawan,

unang makarampot ng aking napatay;

ang tinik sa dawag ay di dinaramdam,

palibhasa'y tuwa ang nakaakay.

191

"Sukat maligaya sinumang manood

sa sinuling-suling ng sama kong lingkod;

at kung masunduan ang bangkay ng hayop,

ingay ng hiyawan sa loob ng tumok.

192

"Ang laruang busog ay kung pagsawaan,

uupo sa tabi ng matuling bukal,

at mananalamin sa linaw ng Kristal

sasagap ng lamig na iniaalay.

193

"Dito'y mawiwili sa mahinhing tinig

ang nangagsasayang Nayades sa batis;

taginting ng Lirang katono ng awit,

mabisang pamawi sa lumbay ng dibdib.

194

"Sa tamis ng tinig na kahalak-halak

ng nag-aawitang masasayang Nimfas

naaanyayahan sampung lumilipad--

sarisaring ibong agawan ng dilag.

195

Kaya nga't sa sanga ng kahoy na duklay,

sa mahal na batis na iginagalang

ng bulag na Hentil ay nagluluksuhan,

ibo'y nakikinig ng pag-aawitan.

196

"Anhin kong saysayin ang tinamong tuwa

ng kabataan ko't malawig na lubha;

pag-ibig ni ama'y siyang naging mula,

lisanin ko yaong gubat na payapa.

197

"Pag-ibig anaki'y aking nakilala,

di dapat palakhin ang bata sa saya;

at sa katuwaa'y kapag namihasa,

kung lumaki'y walang hihinting ginhawa.

 198

"Sapagka't ang mundo'y bayan ng hinagpos,

mamamaya'y sukat tibayan ang dibdib;

lumaki sa tuwa'y walang pagtitiis...

anong ilalaban sa dahas ng sakit?

199

"Ang taong magawi sa ligaya't aliw,

mahina ang puso't lubhang maramdamin;

inaakala pa lamang ang hilahil

na daratni'y, di na matutuhang bathin.

200

"Para ng halamang lumaki sa tubig,

daho'y malalanta munting di madilig;

ikinaluluoy ang sandaling init,

gayundin ang pusong sa tuwa'y maniig.

201

"Munting kahirapa'y mamalakhing dala,

dibdib palibhasa'y di gawing magbata;

ay bago sa mundo'y bawat kisapmata,

nang tao'y mayroong sukat ipagdusa.

202

"Ang laki sa layaw karaniwa'y hubad

sa bait at muni't sa hatol ay salat;

masaklap na bunga ng maling paglingap,

habag ng magulang sa irog na anak.

203

"Sa taguring bunso't likong pagmamahal,

ang isinasama ng bata'y nunukal;

ang iba marahil sa kapabayaan

ng dapat magturong tamad na magulang.

204

"Ang lahat ng ito'y kay amang talastas,

kaya nga ang luha ni ina'y hinamak;

at ipinadaka ako sa Atenas--

bulag na isip ko'y nang doon mamulat."